Hormony decydują o wszystkim co związane jest z naszą płcią: budową narządów, momentem dojrzewania, determinują zachowanie, aktywność seksualną i możliwość posiadania potomstwa. Szczególnie ta ostatnia funkcja pozwala na ich zastosowanie do celów antykoncepcyjnych.  Pierwsza pigułka antykoncepcyjna powstała ponad 50 lat temu i właśnie w niej zastosowano hormony płciowe do zahamowania owulacji, co uczyniło ją najskuteczniejszym sposobem zapobiegania niepożądanym ciążom.
 
Tabletka antykoncepcyjna zawiera dwa związki o działaniu hormonalnym będące odpowiednikami naturalnych hormonów żeńskich: estrogenu i progesteronu. Przyjmując pigułkę kobieta powoduje w swoim organizmie sztuczną sytuację podobną do II połowy cyklu lub bardzo wczesnej ciąży.  Oszukany w ten sposób organizm nie wytwarza hormonów stymulujących dojrzewanie pęcherzyków w jajnikach i nie doprowadza do owulacji. Jest to główny sposób działania antykoncepcji hormonalnej. Efekty wpływu hormonów powodują zmianę śluzu szyjkowego, który staje się gęsty i nieprzenikliwy dla plemników oraz hamuje przemiany błony śluzowej macicy umożliwiające rozpoczęcie ciąży, co dodatkowo wzmaga efekt antykoncepcyjny.

Efektywność antykoncepcji zależy od uzyskania ciągłego wystarczająco wysokiego do blokowania owulacji poziomu stężenia hormonów w krwi. Stąd pominięcie tabletki lub utrudnienia w jej prawidłowym wchłonięciu się do organizmu mogą ten efekt antykoncepcji zablokować. Powoduje to, znaczną różnicę w skuteczności hormonalnej pigułek: „teoretyczną” w odniesieniu do „praktycznej”.

Utrzymanie optymalnego stężenia hormonów stało się możliwe dzięki metodom dostarczania ich drogą przezskórną lub poprzez śluzówki w sposób ciągły. Stężenie hormonów jest wówczas stałe a jednocześnie znika ryzyko pominięcia pojedynczej dawki, co czyni te metody jednakowo skuteczne zarówno praktycznie jak i teoretycznie.

Zmiany sytuacji hormonalnej zachodzą w sposób samoistny w okresie dojrzewania (przejście z fazy dziecięcej do prokreacynej) jak i w okresie klimakterium, gdy czynność hormonalna naturalnie wygasa. W czasie poprzedzającym ostatnią miesiączkę kobiety często odczuwają już niedobory hormonów płciowych. Może skutkować to skłonnościami depresyjnymi, wahaniami nastrojów, skłonnością do zmian ciśnienia, zwiększonym ryzykiem przerostów śluzówki macicy. Po menopauzie (ostatniej miesiączce) niedobory są o wiele głębsze – powodując utratę energii życiowej, osłabienie, nasilenie dolegliwości naczynioruchowych, wzmożenie procesów miażdżycowych i osteoporozy. Te zmiany przypadają na wiek ok. 50-52 roku życia i dotyczą kobiet w pełni aktywności zawodowej.

Zastosowanie i tym razem terapii hormonalnej może całkowicie zmienić sytuację powodując cofnięcie się zmian i powrót dobrego samopoczucia. Jednocześnie zmniejsza się ryzyko nasilania się zmian chorobowych typowych dla tego okresu życia kobiety. Niestety terapia ta pociąga również za sobą zwiększenie ryzyka niektórych schorzeń stąd istotne jest stosowanie tak zwanych „minimalnych – skutecznych” dawek hormonów. Ponownie łatwiej to zrealizować przy pomocy terapii przeskórnej lub poprzezsluzówkowej.

Hormony również bywają niezbędne w okresie późniejszym, gdy zaczynają rozwijać się zmiany zanikowe w obrębie narządów płciowych kobiet. Zastosowanie hormonów pozwala na niwelowanie wielu dolegliwości zarówno związanych z sferą płciową jak i dotyczących całego organizmu.

Bez ryzyka można postawić tezę, że kobiecość jest skutkiem hormonów a odpowiedni (stosowny do potrzeb) poziom tych hormonów daje pełnię poczucia kobiecości i pozwala na swobodną jej realizację.

Autor tekstu dr – Grzegorz Południewski – jest Przewodniczącym Głównego Zarządu Towarzystwa Rozwoju Rodziny