Polacy powszechnie deklarują akceptację partnerskiego modelu rodziny – dowodzą wyniki badań zrealizowanych w ramach projektu „Godzenie ról rodzinnych i zawodowych kobiet i mężczyzn”. Tymczasem w zdecydowanej większości polskie rodziny funkcjonują na zasadach modelu typowego, w którym oboje małżonkowie pracują zawodowo, ale to kobieta poświęca znacznie więcej czasu na obowiązki domowe i opiekę nad dziećmi.
Z przeprowadzonych na zlecenie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich badań wynika, że zarówno kobiety jak i mężczyźni opowiadają się za modelem partnerskim rodziny. Polacy są za odrzuceniem typowego modelu polskiej rodziny, który cechuje podwójne obłożenie pracą kobiet. Przyznają też, że model partnerski oferuje korzyści dla całej rodziny i każdego z jej poszczególnych członków, natomiast w modelu typowym wszyscy tracą. Okazało się jednak, że w większości przypadków respondenci określali swoje związki jako partnerskie, pomimo, że w istocie takimi nie były. Spośród ankietowanych funkcjonowanie w rodzinach typowych potwierdzili jedynie ci, których opisy panujących w związkach zachowań jednoznacznie wykluczyły możliwość przynależności do partnerskiego modelu. W rodzinach tych cały ciężar związany z wykonywaniem prac domowych i opieką nad najmłodszymi jej członkami spada na kobietę.
Partnerskie związki w Polsce to fikcja
Partnerskim modelem rodziny określa się taki typ związku, w którym oboje małżonkowie pracują zawodowo oraz obydwoje poświęcają tyle samo czasu obowiązkom domowym i opiece nad dziećmi. W rzeczywistości niewiele spośród polskich rodzin spełnia te kryteria. Nadal przeważający jest model typowy. Pojawia się jednak wyraźna tendencja w społeczeństwie prowadząca do powszechnej akceptacji idei partnerstwa, niechętnie też przyznajmy, że żyjemy w związkach, w których relacje nie są oparte na wzajemnej współpracy jej członków.
Badacze wskazali na kilka przyczyn sprawiających, że określamy swoją rodzinę jako partnerską, która w rzeczywistości nie może tak być sklasyfikowana:
– definiowanie modelu partnerskiego jako partnerstwa odnoszącego się do całej płaszczyzny rodziny (sfera finansowania oraz sfera koordynacji wzajemnie się dopełniają),
– psychologiczna akceptacja partnerstwa „w ogóle”, podążanie za swego rodzaju poprawnością,
– brak ekonomicznego przełożenia pracy w gospodarstwie domowym, a w przypadku mężczyzn brak całościowego oglądu, ile ta praca wymaga wysiłku i czasu,
– racjonalne dostosowanie się modelu rodziny do sytuacji na rynku pracy, który charakteryzuje się niższymi zarobkami kobiet oraz mniejszą stabilnością pracy kobiet.
W świetle badań rysuje się „wypaczony” obraz rodziny opartej na partnerstwie. Ze względu na wszechobecną poprawność oraz modę na partnerstwo, śmiało przyznajemy, że na takich zasadach zbudowane są nasze związki. W rzeczywistości „po partnersku” w stosunku do obowiązków domowych nie znaczy „po równo”, a wręcz przeciwnie: znaczy tyle, że kobieta musi więcej. Badacze podkreślają, że takie zdanie mają zarówno kobiety jak i mężczyźni.
Prawdziwe partnerstwo
Tymczasem partnerstwo w rodzinie to związek oparty na zrównoważonym podziale prac domowych między obu parterów. Rodzice powinni też wspólnie uczestniczyć w opiece nad dziećmi. Zwiększenie udziału mężczyzny w opiece i wychowaniu dzieci może skutecznie przyczynić się do przełamania stereotypu mężczyzny jako nieobecnego w domu żywiciela rodziny. Dodatkowo współdziałanie i umiejętność wzajemnej komunikacji są cechami charakteryzującymi związki budowane na zasadach partnerskich. W takich rodzinach liczy się wparcie, wzajemne zrozumienie i wsłuchiwanie się w potrzeby drugiej osoby. Oprócz tego partnerstwo w rodzinie polega na dzieleniu się ryzykiem występującym na rynku pracy związanym z ewentualną utratą zatrudnienia. Pozytywną konsekwencją podziału obowiązków domowych jest możliwość rozwoju zawodowego kobiety na równi z mężczyzną. Dzięki temu kobieta może w pełni wymieniać się z mężem obowiązkami zdobywania środków finansowych dla rodziny.
Bariery w powstawaniu modeli rodziny opartych na partnerskich zasadach
Główną barierą dla kształtowania się w Polsce relacji w związkach opartych na partnerstwie jest czynnik ekonomiczny związany z dysproporcjami w zarobkach parterów. Utrzymująca się na rynku pracy tendencja – mężczyźni z reguły zarabiają więcej od kobiet – sprawia, że praca zawodowa kobiet ma mniejsze znaczenie dla budżetu rodziny – w ślad za tym w typowym jej modelu to kobiety są bardziej lub w całości obciążane obowiązkami domowymi. Aby doprowadzić do wyeliminowania tej bariery należy przeprowadzić radykalne zmiany na rynku pracy zmierzające do wyeliminowania dysproporcji w zarobkach kobiet i mężczyzn. Kolejną przeszkodą w upowszechnia modelu partnerskiego jest rodzicielstwo sprowadzające się w głównej mierze do macierzyństwa będącego bastionem tradycyjnego podziału ról. W tym obszarze konieczne są zmiany polegające na zwiększeniu udziału ojca w wychowaniu małego dziecka, uświadomienie zarówno kobietom jak i mężczyznom, że obecność ojca jest konieczna na każdym etapie życia dziecka i jego rola jest równie ważna jak matki.
